Ortodoncja
Ortodoncja to dziedzina stomatologii zajmująca się diagnozowaniem i leczeniem wad zgryzu, wad szczękowo-twarzowych oraz nieprawidłowości zębowych – zarówno u dzieci, jak i dorosłych. Nieleczone wady zgryzu mogą prowadzić do licznych powikłań, takich jak uszkodzenia zębów stałych, rozwój próchnicy, wady wymowy, przyspieszone ścieranie zębów, a także problemy z gryzieniem i żuciem pokarmów.
Proste zęby to marzenie wielu osób, niezależnie od wieku czy płci. Zdrowy, równy i estetyczny uśmiech wpływa pozytywnie na pewność siebie, samopoczucie oraz relacje międzyludzkie. Prawidłowo ustawione zęby ułatwiają codzienną higienę jamy ustnej i korzystnie wpływają na stan przyzębia, m.in. poprzez eliminację przeciążeń zębowych.
Zęby ustawione nieprawidłowo są natomiast narażone na działanie nadmiernych i niewłaściwie ukierunkowanych sił, co może prowadzić do ich pękania i rozchwiania. Brak równowagi w zgryzie może skutkować także odsłonięciem szyjek zębowych, powodując nadwrażliwość oraz zwiększając ryzyko infekcji bakteryjnych.
Zarówno u dzieci, jak i dorosłych istnieją objawy, które mogą wskazywać na konieczność konsultacji ortodontycznej. Wczesne rozpoznanie nieprawidłowości i odpowiednia reakcja pozwalają uniknąć poważniejszych problemów w przyszłości.
U dzieci warto zwrócić uwagę m.in. na:
- opóźnione ząbkowanie,
- przebieg wymiany uzębienia mlecznego na stałe – czy zęby rosną w odpowiednim miejscu, pozostawiając przestrzeń dla kolejnych,
- wyrzynanie się zębów stałych w sposób nakładający się na siebie, ich rotację, wychylenie lub nieprawidłowe ustawienie,
- opóźnione wyrzynanie się zębów stałych – np. z powodu braku zawiązka,
- nieprawidłowe ustawienie szczęki i żuchwy względem siebie.
U dorosłych niepokojące mogą być:
- nadmierne ścieranie zębów lub pękanie szkliwa,
- trudności w utrzymaniu prawidłowej higieny jamy ustnej,
- zwiększona ruchomość zębów lub odsłonięte szyjki zębowe,
- niezadowolenie z estetyki uśmiechu – np. zbyt wąski łuk zębowy, zęby cofnięte lub wychylone,
- zgrzytanie zębami (bruksizm), szczególnie w nocy.
Leczenie ortodontyczne to proces rozłożony w czasie. Rozpoczyna się od szczegółowej diagnostyki, obejmującej wywiad lekarski, badanie jamy ustnej, wykonanie zdjęć RTG (np. pantomogramu, cefalometrii) oraz skanów lub wycisków zębów w celu stworzenia tzw. modeli diagnostycznych.
Na podstawie zebranych danych ortodonta przygotowuje indywidualny plan leczenia, który następnie omawia z pacjentem. W zależności od wieku pacjenta, rodzaju wady i możliwości terapeutycznych lekarz dobiera odpowiedni rodzaj aparatu:
Po zakwalifikowaniu do leczenia i wyborze metody pacjentowi zakładany jest aparat, przekazywany jest komplet nakładek lub aparat ruchomy. Samo założenie aparatu jest bezbolesne, choć przez pierwsze dni może występować lekki dyskomfort związany z adaptacją.
W trakcie leczenia pacjent odbywa regularne wizyty kontrolne – zazwyczaj co kilka tygodni. Ich celem jest ocena postępów oraz dostosowanie sił działających na zęby.
Po zakończeniu aktywnej fazy leczenia i osiągnięciu pożądanych rezultatów aparat zostaje zdjęty. Aby efekty leczenia zostały utrwalone, konieczne jest stosowanie aparatów retencyjnych, które zapobiegają cofnięciu się zębów do pierwotnego ustawienia. Mogą to być:
- przezroczyste nakładki retencyjne,
- cienki drucik (retainer) mocowany od wewnętrznej strony zębów.
Pacjent po zakończeniu leczenia ortodontycznego również powinien systematycznie odbywać wizyty kontrolne, aby monitorować stabilność efektów i stan zdrowia jamy ustnej.
Leczenie u dzieci odgrywa kluczową rolę w zapobieganiu rozwojowi poważnych wad zgryzu w przyszłości. Do 12. roku życia, czyli u pacjentów w okresie dojrzewania, leczenie ortodontyczne polega najczęściej na zastosowaniu aparatów ruchomych, które mogą pełnić funkcje profilaktyczne, nie dopuszczając do powstania wad – mogą także ograniczać jej dalszą progresję. Oprócz aparatów profilaktycznych, w grupie aparatów ruchomych wyróżniamy też aparaty lecznicze, których celem jest likwidacja nieprawidłowego ustawienia zębów i przywrócenie estetyki uśmiechu.
W przypadku starszych Pacjentów skuteczne leczenie możliwe jest dzięki zastosowaniu aparatów stałych, mocowanych na zębach lub przezroczystych aparatów nakładkowych.